Pieter Bruegel: een moralist met gevoel voor humor

De zestiende-eeuwse schilder Pieter Bruegel (de Oude) werd tussen 1525 en 1530 geboren in Breda of omstreken. Hij stond aan het hoofd van een schildersgeslacht dat tot het einde van de 17de eeuw onder de naam Brueg(h)el door schilderde.

Pieter Bruegel heeft vele bijnamen gehad, waaronder de ‘nieuwe Jeroen Bosch’ en ‘Pieter den Drol' (omdat men zijn werk grappig vond), maar hij werd vooral bekend als Boeren-Bruegel. Deze naam dankt hij aan zijn tijdgenoten, die hem als kundig schetser van het plattelandsleven zagen. Dat doet zijn oeuvre en talent echter tekort: naast de bekende Boerenbruiloft en Boerenkermis heeft Bruegel tal van landschappen, religieuze voorstellingen en hellestukken vervaardigd, geschilderd in een trefzekere, beeldende stijl met veel gevoel voor compositie en ruimte.



Jeroen Bosch
Zijn schilderijen waren bij de hogere klassen zeer gewild. Bruegel kende zijn volk en hun manier van leven en feesten en heeft dat op meesterlijke wijze in beeld gebracht. Veel van zijn werk is duidelijk geïnspireerd door dat van Jeroen Bosch. Het is vooral de moralistische ondertoon die doet denken aan het werk Bosch. Het grote verschil is echter, dat Bosch zijn publiek helse visioenen voorhoudt en een streng religieuze boodschap verkondigt, terwijl Bruegel een meer humanistische visie had en reageerde op eigentijdse zaken.



De marollen in Brussel
Gedurende lange tijd maakte Bruegel alleen tekeningen en gravures. Pas in de laatste tien jaar van zijn leven legde hij zich toe op de schilderkunst. In totaal maakte hij ongeveer vijftig schilderijen. Van 1563 tot zijn dood in 1569 woonde hij in de Marollen in Brussel. Hij trouwde met de dochter van Pieter Coecke van Aelst, die waarschijnlijk zijn leermeester is geweest.

Bruegelhuis
Zijn – vermoedelijke - woonhuis, Hoogstraat 132 bestaat nog en zal waarschijnlijk in 2017 geopend worden als museum 'Het Bruegelhuis’. De bedoeling is om met gebruik van multi-media de leefwereld van Bruegel in de context van zijn tijd te plaatsen. De Tachtigjarige Oorlog, de Marollen zelf, dat toen een internationaal centrum van tapijtkunst was.

Ook komt er een speciaal Bruegelparcours, dat start bij het Museum voor Schone Kunsten (dat vijf werken van Bruegel bezit) en uiteraard het Bruegelmuseum aandoet en eindigt in de Kapellekerk waar hij begraven ligt.

Naar Italie
Van 1545 tot 1550 was Pieter Bruegel als leerling werkzaam op het atelier van Pieter Coecke van Aelst in Antwerpen. Van 1552-1554 maakte hij een reis naar Italië, waar hij onder de indruk raakte van het werk van onder meer Michelangelo. Hij reisde via Lyon en Monte Rosa en van daar waarschijnlijk via Napels tot de straat van Messina. In 1553 verbleef Bruegel in Rome waar hij onder meer contacten had met Giulio Clovio die voor Alessandro Farnese werkte.

Graveur
In 1554 keert Bruegel via Venetië terug naar de Nederlanden waar hij zich in Antwerpen vestigde. Daar begon hij te werken voor Hieronymus Cock. Die had in 1548 zijn uitgevershuis In de Vier Winden opgericht en nam de beste graveurs die hij kon vinden in dienst, om de werken van Italiaanse meesters beschikbaar te maken als prent.

Het resultaat van zijn werk voor Cock was dat Bruegel langzaam aan bekend raakt en vanaf de jaren zestig blijkbaar voldoende opdrachten als schilder krijgt aangeboden zodat het tekenen meer en meer op de achtergrond raakt.



Brussel
Na zijn huwelijk met de dochter van zijn leermeester (1563 in de Kapellekerk) vestigde Bruegel zich in Brussel, waar hij de rest van zijn leven bleef. Het echtpaar had zeker drie kinderen, een oudste zoon Pieter, geboren in 1564 of 1565, een dochter Maria die gedoopt werd in 1566 en een tweede zoon Jan, geboren in 1568. De zoons werden allebei schilder en zijn respectievelijk gekend als Pieter Brueghel de Jonge of de Helse Brueghel en Jan Brueghel de Oude of de Fluwelen Brueghel.

Tachtigjarige oorlog
In de laatste zeven jaar van zijn leven maakt Bruegel de meeste van de veertig schilderijen die van hem bewaard zijn gebleven. Gedurende zijn Brusselse periode gebruikte Bruegel geregeld de landschappen uit het nabijgelegen Pajottenland als achtergrond voor zijn verhalen. Onder het terreurbewind van de hertog van Alva, worden zijn werken grimmiger en somberder. Op zijn schilderijen klaagt hij de wreedheid en het religieus fanatisme van de oorlog aan.

Kapellekerk
Pieter Bruegel stierf in 1569 en werd begraven in de Kapellekerk. Enkele jaren na haar dood richtte zoon Jan Bruegel een grafmonument op in de Kapellekerk ter nagedachtenis van zijn ouders. Hij vroeg Pieter Paul Rubens (1577-1640) een doek te schilderen, dat bij het grafmonument moest hangen. Het schilderij, ”Christus geeft de sleutel aan Petrus”, werd in 1765 verkocht aan het Rijksmuseum van Amsterdam en nu verwijst enkel nog een vrij sobere gedenkplaat en een kopie van het oorspronkelijke doek als eerbewijs naar de talentvolle schilder Pieter Bruegel de Oude.

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!