De gevolgen van de Tachtigjarige Oorlog voor Brussel

In het Hertogdom Brabant waren twee steden die elkaar regelmatig de rol van hoofdstad 'ontfutselden': Brussel en Leuven. Maar tijdens het bewind van keizer Karel V werd het plecht uiteindelijk beslecht in het voordeel van Brussel: in 1531 werd Brussel uitverkoren tot regeringscentrum van de Nederlanden en daarmee ook tot hoofdstad van Brabant.

Met de dood van Karel de Stoute in 1477 stierf de laatste hertog van Bourgondië. Zijn dochter, Maria, was gehuwd met de latere keizer Maximiliaan I van Oostenrijk en zo kwamen de Nederlanden onder gezag van de Habsburgers. De zoon van Maria en Maximiliaan, Filips, trouwt met de erfgename van het Spaanse Koninkrijk, waarmee de Habsburgers na de dood van Johanna de Waanzinnige ook de Spaanse troon in handen kregen.

Karel V
Maximiliaan en Johanna kregen zes kinderen. De oudste heette Karel. En deze Karel, geboren in 1500 in Gent, kreeg na de dood van zijn vader (in 1506) de Bourgondische erflanden toebedeeld, in 1516 de Spaanse Kroon en na nog wat andere erfenissen werd hij in 1530 door paus Clemens VII tot keizer van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie gekroond. In 1519 was hij in Brussel al uitgeroepen tot keizer van het Heilige Rooms-Duitse Rijk.

Brussel: keizerlijke residentie van een wereldrijk
De heerschappij van keizer Karel V strekte zich uit van Spanje en zijn overzeese koloniën tot de Duits-Oostenrijkse gebieden in Midden Europa en de Nederlanden.De lijfspreuk van keizer Karel V was dan ook: ‘in mijn rijk gaat de zon nooit onder’. 

Karel maakte van de Nederlanden een duidelijk afgebakend gebied binnen zijn wereldrijk en centraliseerde het bestuur over de Zeventien Provinciën in Brussel. En zo wordt Brussel de keizerlijke residentie van een wereldmacht. Karel zelf verblijft niet vaak in zijn paleis op de Coudenberg. Hij is vooral een rondreizende keizer en ziet zich genoodzaakt om in zijn plaats landvoogdessen in Brussel te installeren.

Brussel: hoofdstad van verarmde en onderdrukte provincies
Ten tijde van Karel V waren de Nederlanden bijzonder dichtbevolkt en zeer welvarend, vooral de Vlaamse en Brabantse gewesten. Toonaangevend op het gebied van wetenschap, beeldende kunst en muziek. Maar wanneer de Spanjaarden, na het ‘uitbreken’ van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) de zuidelijke Nederlanden definitief bezetten blijft er van Brussel al snel niet veel meer over dan een provinciehoofdplaats met een verarmd, uitgehongerd en onderdrukt volk.

Inquisitie
In 1555 doet Karel V in Brussel afstand van zijn troon ten gunste van zijn zoon Filips II. Deze beslissing zal uiteindelijk leiden tot een massale opstand van de Nederlanden tegen de Habsburgers. Veel kooplieden, ambachtslieden en wetenschappers hadden zich in de voorafgaande decennia bekeerd tot het protestantse geloof.



Filips, opgevoed in de meest extreme vorm van katholicisme die ooit heeft bestaan, de Spaanse, haatte de Nederlanden. Hij vervolgde het ‘nieuwe geloof’ met grote onverbiddelijkheid en weigerde tegemoet te komen aan een verzoekschrift van 300 edellieden tot afschaffing van de Inquisitie.

Egmont en Hoorne
De leiders, waaronder de graven van Egmont en Hoorn, werden gearresteerd en ter dood gebracht. Nu staan hun standbeelden op de Kleine Zavel in één van de mooiste parken van Brussel. Na de beeldenstorm, die volgde op de terechtstelling, waarbij tal van kerken en kunstschatten vernield werden, trok de beruchte Spaanse Hertog Alva naar Brussel om het protestantisme met wortel en tak uit te roeien.



Onafhankelijkheidsoorlog
Prins Willem van Oranje begon vervolgens zijn vrijheidsoorlog die eindigde met de moord op de prins in 1584 (in Delft) en de afscheiding van de Noordelijke Nederlanden (1585), die na decennia-lange strijd in 1648 hun onafhankelijkheid van Spanje verkregen. De Zuidelijke Nederlanden (het huidige Belgie) bleven onder Spaans bewind. Veel protestanten trokken weg, vooral naar het Noorden dat aan de vooravond van haar Gouden Eeuw stond. Voor de Zuidelijke Nederlanden betekende dit echter een forse aderlating en vervolgens een eeuwenlang verblijf in de schaduw van de geschiedenis. 

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!